Mesopotamian Gnostic thoughts and Iraqi Ghali movements in the Umayyad era (The duality of creation, beyond good and evil, mystery and salvation)

Document Type : Original Article

Author

Associate Professor, Department of History, Razi University. Kermanshah Iran

Abstract

With the fall of Babylon and the domination of Cyrus, Mianrodan, which was the platform for the formation of ancient civilizations, became the decision-making center of Iranians to the extent that it is called the heart of Iranshahr. In this way, the thoughts and opinions of the Aryans were mixed with the opinions of the natives of the Semitic, Syrian and Hellenic civilizations in Mesopotamia. Mesopotamia or the heart of Iranshahr, which was called during the Islamic period of Iraq, witnessed various movements and intellectual currents against the Umayyad caliphate, some of whose teachings were in conflict with the foundations of Islamic thought. The occurrence of such thoughts and currents raises the basic question of how these thoughts got into the opinions of the intellectual, religious and political movements of Muslims. Our hypothesis is based on the fact that the most prominent and lasting aspect of the aforementioned eclectic thoughts were the Gnostic and mysterious thoughts and opinions that continued until the arrival of Islam in this region and appeared again in Iraq during the Umayyad rule. The findings of this research by adopting methods of analysis based on the historical genealogy of the intellectual and religious doctrines of these movements have shown that the totality of the intellectual, religious and social life of these movements in the form of social movements with a radical approach such as Sabiyeh, the followers of Hamzah Bin Amara, the statement And Mughiryeh, which appeared in Iraq during the Umayyad period, was a combination of elements and components of Tanui, esotericism, mystery, saving and ghalian thoughts, which were influenced by intellectual sources, eclectic opinions and thoughts of Gnostic and Tanui currents with Mesopotamian sources have been

Keywords

References

منابع
الف) فارسی
قرآن کریم.
اباذری، یوسف. (1372). ادیان جهان باستان (جلد دوم: مصر و بین‌‌النهرین). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات.
اسماعیل‌‌پور، ابوالقاسم. (1375). اسطورۀ آفرینش در آیین مانی. چاپ اول، تهران: انتشارات فکر روز.
آشتیانی، جلال‌الدین. (1376). عرفان: گنوستیزم ـ میستی‌سیزم، بخش اول: شامانیزم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
برهیه، امیل. (1377). تاریخ فلسفۀ قرون وسطی و دورۀ تجدد. جلد دوم، ترجمۀ یحیی مهدوی، چاپ اول، تهران: خوارزمی.
البلاذری، احمد بن یحیی. (1364). فتوح البلدان. به تصحیح محمد فرزان، ترجمۀ آذرتاش آذرنوش، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
بهرامی، روح‌اله. (1389). «مغیرة بن سعید و ظهور اندیشۀ حروفی‌گری در عصر امویان». مطالعات تاریخ اسلام، 2(5)، 29-52.
بهرامی، روح‌اله. (1394). کیسانیه، جریان‌های فکری و تکاپوهای سیاسی (تأملاتی جدید در باب زوال امویان و برآمدن عباسیان). تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
پیگو لوسکایا، ن. و. (1372). اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های چهارم ـ ششم میلادی. ترجمۀ عنایت‌الله رضا، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
تقی‌زاده، سید حسن. (1379). مانی و دین او. به کوشش عزیزاله تقی‌زاده، چاپ اول، تهران: نشر فردوسی.
دکره، فرانسوا. (1380). مانی و سنت مانوی. ترجمۀ عباس باقری، تهران: نشر فروزان.
دلیسی، اولیری. (1384). انتقال علوم یونانی به عالم اسلام. ترجمۀ احمد آرام، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
دوشن گیمن، ژاک. (1375). دین ایران باستان. ترجمۀ رؤیا منجم، چاپ اول، تهران: نشر فکر روز.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود. (1368). اخبار الطوال. ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
زرگری‌‌نژاد، غلام‌حسین. (1387). تاریخ صدر اسلام. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1375). در قلمرو وجدان. تهران: سروش.
زنر، آر. سی. (1375). زروان یا معمای زردشتی‌گری. ترجمۀ تیمور قادری، چاپ دوم، تهران: انتشارات فکر روز.
الشیبی، کامل مصطفی. (1380). تشیع و تصوف. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌‌الله. (1371). تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی. جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صفری فروشانی،  نعمت‌الله. (1378). غالیان: کاوشی در جریان‌ها و برآیندها. چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
عسکری، سید مرتضی. (بی‌تا). یکصد و پنجاه صحابی ساختگی. ترجمۀ عطامحمد سردارنیا، قم: نمایندگی مجمع علمی اسلامی.
عهد قدیم، سفر پیدایش، 1: 2.
کریستن‌سن، آرتور. (1368). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ غلام‌رضا رشید یاسمی، چاپ ششم، تهران: دنیای کتاب.
گریمال، پیر. (1376). اسطوره‌‌های خاورمیانه. ترجمۀ مجتبی عبدالله‌‌‌‌‌نژاد، چاپ اول، مشهد: نشر ترانه.
گلدزیهر، ایگناس. (1357). درس‌هایی دربارۀ اسلام. ترجمۀ علی‌نقی منزوی، چاپ دوم، تهران: انتشارات کمانگیر.
گلدزیهر، ایگناس. (1383). گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان. ترجمۀ سید ناصر طباطبایی، چاپ اول، تهران: ققنوس.
گوتاس، دیمتری. (1381). تفکر یونانی و فرهنگ عربی. ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
لسترنج، گی. (1377). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
محمدقاسمی، حمید. (1380). اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیا در تفاسیر قرآن. چاپ اول، تهران: سروش.
مقدسی، ابوعبدالله محمد ابن احمد. (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. جلد اول، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات مؤلفان و مترجمان.
نویری، شهاب‌‌الدین احمد. (1364). نهایه الارب فی فنون الاذب. جلد 9، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران: امیرکبیر.
نیبرگ، هنریک ساموئل (1359). دین‌های ایران باستان. ترجمۀ سیف‌الدین نجم‌آبادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.
هوک، ساموئل هنری. (1388). اساطیر خاورمیانه. ترجمۀ علی‌اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، چاپ سوم، تهران: نشر روشنگران.
ویدن‌گرن، گئو. (1376). مانی و تعلیمات او. ترجمۀ نزهت صفای اصفهانی، تهران: نشر مرکز.
ورمازرن، مارتین. (1372). آئین میترا. ترجمۀ بزرگ نادرزاد، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.
ب) عربی
ابن ابی‌اصیبعه، موفق‌‌الدین ابی‌العباس احمد بن القاسم. (1419). عیون الأبناء فی طبقات الاطباء. ضبطه و صححه محمد باسل، عیون السود، الطبعة الاولی، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
ابن‌الاثیر الجرزی، عزالدین. (1418). الکامل فی التاریخ. المجلد الرابع، راجعه و صححه محمد یوسف الدقاقه، الطبعة الاولی، بیروت دارالکتب العلمیة.
اشعری قمی، سعد بن عبدالله بن ابی‌خلف. (1361ش). المقالات و الفرق. تصحیح محمدجواد مشکور، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (بی‌تا). الملل و النحل. الجزء الثانی، صححه و علق احمد فهمی محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
الطبری، محمد بن جریر. (1418). تاریخ طبری. الجزء الثامن، تقدیم و مراجعه صدقی جمیل العطار، الطبعة الاولی، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر.
العزیزی، سامی. (1424). الجذور التاریخیة و النفسیة للغو و الغلاة. الطبعه الاولی، قم: دلیل ما.
علیان، رشدی. (1976). الصابئون، حرانین و مندائین. بغداد: مطبعة‌‌ دارالسلام.
الفیومی، محمد ابراهیم. (1979). فی‌‌الفکر الدینی الجاهلی قبل الاسلام. قاهره: عالم الکتب.
المسعودی، علی بن حسین. (بی‌تا). مروج‌الذهب. الجزء الاول، شرحه و قدم له کفید محمد قمیحه، الطبعه الاولی، لبنان: دارالکتب العلمیه.
النوبختی، حسن بن موسى. (1984). فرق‌الشیعه. بیروت: انتشارات دار الأضواء.
References
Abazari, Y. (1993). Religions of the Ancient World, Second Volume: Egypt and Mesopotamia. Tehran: Institute of Studies and Research. [In Persian].
Al-Balazori, A. (1985). Fotouh Al-Boldan. Translated by Azartash Azarnoush, Corrected by Mohammad Farzan, Second Edition, Tehran: Soroush Pub. [In Persian].
Al-Shaibi, K. M. (2000). Shiism and Sufism. Translated by Alireza Zakavati Gharagozlu, Tehran: Amir Kabir Pub. [In Persian].
Ashtiani, J. (1997). Mysticism: Gnosticism-Mysticism, Part I: Shamanism. Tehran: Publishing Company. [In Persian].
Askari, S. M. (N. D). One Hundred and Fifty Fake Companions. Translated by Ata Mohammad Sardarnia, Qom: House of the Islamic Scientific Council Pub. [In Persian].
Bahrami, R. (2010). “Mughīrat b. Sa’īd and the Genesis of Horūfī Thought during Umayyad Rule in Iraq”. Journal of Historical Studies of Islam, 2(5), 29-52. [In Persian].
Bahrami, R. (2015). Kisanieh, Intellectual Currents and Political Struggles (New Reflections on the Decline of the Umayyads and the Rise of the Abbasids). Tehran: Islamic History Research Institute. [In Persian].
Barhieh, E. (1998). History of Medieval and Modern Philosophy. Second Volume, Translated by Yahya Mahdavi, First Edition, Tehran: Kharazmi Pub. [In Persian].
Christensen, A. (1989). Iran during the Sasanian era. Translated by Gholamreza Rashid Yasemi, Tehran: Donyaye Ketab Pub. [In Persian].
Dekra, F. (2001). Mani and Manavi Tradition. Translated by Abbas Bagheri, Tehran: Forozan Pub. [In Persian].
Delisi, O. (2005). Transferring Greek Sciences to the Islamic World. Translated by Ahmad Aram, Second Edition, Tehran: University Publishing Center. [In Persian].
Dinavari, A. H. (1989). Akhbar Al-Tewal. Translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, Tehran: Ney Pub. [In Persian].
‎Duchesne Guillemin, J. (1996). Religion of Ancient Iran. Translated by Roya Monajjem, Tehran: Fekre Rouz. [In Persian].
Esmailpour, A. (1996). Creation myth in Mani religion, first edition, Tehran, Fekre Rouz Pub. [In Persian].
Goldziher, I. (2003). Tafsir Tendencies among Muslims. Translated by Naser Tabatabaei, Tehran: Qaqnous Pub. [In Persian].
Goldziher, I. (N. D). Lessons about Islam, Translated by Ali Naghi Monzavi, Tehran: Kamangir Pub. [In Persian].
Grimal, P. (1988). Myths of the Middle East. Translated by Mojtaba Abdullah Nejad, Mashhad: Taraneh Pub. [In Persian].
‎Gutas, D. (2001). Greek thought and Arabic Culture. Translated by Mohammad Saeed Hanai Kashani, Tehran: University Publishing Center. [In Persian].
Halm, H. (1982). “Die Islamische Gnosis Die Extreme Schia und Die Alawit”. Zurich, munchen.
Hooke, S. H. (2009). Middle Eastern Mythology. Translated by Ali Asghar Bahrami and Farangis Mazdapour, Tehran: Roshangaran Pub. [In Persian].
Le Strang, G. (1998). The Lands of the Eastern Caliphate. Translated by Mahmoud Irfan, Tehran: Elmi & Farhangi Pub. [In Persian].
Maghdesi, A. T. (1982). Ahsan Al-Taqasim fi Marafah Al-Aqalim, First Volume, Translated by Ali Naqi Monzavi, Tehran: Authors and Translators Publishing Company. [In Persian].
Mohammad Ghasemi, H. (2000). Israelism and its Influence on the Stories of the Prophets in the Interpretations of the Qur'an. Tehran: Soroush. [In Persian].
Novayri, Sh. A. (1985). Nahayah Al-Arb fi Fanoun Al-Azb. Volume 9, Translated by Mahmood Mahdavi Damghani, Tehran: Amir Kabir Pub. [In Persian].
Nyberg, H. S. (1985). Religions of Ancient Iran. Translated by Seifuddin Najmabadi, Tehran: Iranian Center for the Study of Cultures [In Persian].
Old Testament, Book of Genesis, 2: 1. [In Persian].
Pagels, E. (1989). Gnostic Gospel. Vintage, Reissue Edition (September 19, 1989).
Pigulevskaia, N. W. (1993). Arabs around the Borders of Eastern Rome and Iran in the 4th and 6th centuries AD. Translated by Enayatullah Reza, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research Pub. [In Persian].
Safa, Z. (2011). History of Intellectual Sciences in Islamic Civilization. Volume 1, Tehran: Tehran University Press. [In Persian].
Safari Forushani, N. (1999). Ghalian: An Exploration of Currents and Results. Mashhad: Astan Qods Razavi Pub. [In Persian].
Taghizadeh, S. H. (2000). Mani and his Religion. Tehran: Ferdowsi Pub. [In Persian].
The Nag Hammadi. (2009). Edited by Marvin Meyer, Introduction by Elaine. H. Pagels, Harper One Pub, First Edition (May 26).
Vermaseren, M. J. (1993). Mithra's Religion. Translated by Bozorg Naderzad, Tehran: Cheshme Pub. [In Persian].
Voegelin, E. (1997). Science, Politics and Gnosticism. Introduction by Ellis Sandoz, Wahington D .C, Regner Pub.
Widengren, G. (1988). Mani and his Teachings. Translated by Nozhat Safaye Esfahani, Tehran: Markaz Pub. [In Persian].
Williams, M, A. (1966). Rethinking Gnosticism: An Argument for Dismantling a Dubious Category. Princeton University Press.
Zaehner, R. C. (1996). Zurvan, a Zoroastrian Dilemma. Translated by Teimour Ghaderi, Tehran: Fekre Rouz Pub. [In Persian].
Zargari nejad, Gh. (2008). History of the Beginning of Islam. Tehran: Samt Pub. [In Persian].

Files

History

  • Receive Date: 20 December 2023
  • Revise Date: 26 December 2023
  • Accept Date: 31 December 2023

Share

How to cite

Statistics