ترکیه و بازدارندگی (موازنه سازی) شبکه ای علیه جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

ترکیه را می‌توان یکی از بازیگران مهم منطقه‌ای به شمار آورد که از سال 2015 «رویکرد تهاجمی» را در سیاست خارجی خود اتخاذ کرده است؛ آنکارا که روزی سیاست «تنش صفر» داوود اوغلو را در پیش گرفته بود، از سال 2010 با عبور از اصل سیاست مزبور، وارد سطوح متعددی از تنش‌های سیاسی، امنیتی، نظامی در مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا و قفقاز شد. در واقع پس از قیام‌های مردمی و شکل‌گیری سه جبهه اسلام سیاسی (شیعی) به مرکزیت ایران، اسلام سلفی عربستان و اسلام اخوانی ترکیه رقابت‌ها برای معرفی خود به‌عنوان مرجع اسلام میان سه بازیگر تشدید شد. در این پژوهش سعی شده با استفاده از حقایق موجود منطقه و بر اساس روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی به این سؤال اصلی پاسخ داده شود که ترکیه چگونه از راهبرد بازدارندگی شبکه‌ای علیه ایران استفاده کرده است؟ در همین راستا فرضیۀ پژوهش بر این نکته تأکید دارد که رفتار ترکیه پس از تحولات قیام‌های عربی سال 2010 در راستای ایجاد موازنۀ قوا از طریق پیوندهای ارتباطی با بازیگران ملی و فراملی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ایدئولوژیکی و امنیتی پیش رفته و از سال 2015 سیاست منطقه‌ای ترکیه، پیرو مداخلۀ روسیه و ایران در سوریه و توافق هسته‌ای ایران با آمریکا و به‌تبع آن چرخش موازنۀ قوا به نفع تهران، به شکل تهاجمی در قالب بازدارندگی شبکه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران چرخش داشته است.

کلیدواژه‌ها


منابع
الف) فارسی
دانش‌نیا، فرهاد؛ نظرپور، داوود؛ سلیمی، آرمان. (1394) «فهم سیاست خارجی ترکیه در پرتو دکترین عمق استراتژیک احمد داوود اغلو». پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 5 (17)، 169-200.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ پوراسمعیلی، نجمیه. (1397). «سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه: بنیان‌های محافظه‌کارانه، تجدیدنظرطلبانه و ایدئولوژیک». روابط خارجی، 10 (2)، 75-104.
زیباکلام، صادق؛ گودرزی، مهناز. (1392). «سیاست خارجی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی (امکان‌سنجی روابط راهبردی دو کشور بر مبنای مدلی تطبیقی)». مطالعات روابط بین‌الملل، 6 (21)، 165-205.
ستوده، علی‌اصغر؛ نیاکوئی، سید امیر. (1397). «پویش‌های امنیتی جدید و گذار ترکیه از مجموعۀ امنیتی بالکان ترکیه به مجموعۀ امنیتی خاورمیانه». پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، 6 (2)، 109-136.
سجادپور، سید محمدکاظم؛ آخشی، مسعود. (1399). «علل شکل‌گیری گروه های ضدسیستمی در روابط بین‌الملل؛ مطالعۀ موردی خاورمیانه (داعش)». مطالعات راهبردی ناجا، 5 (15)، 5-44.
سلطانی، محمدجواد؛ خدابخشی، مهدی (1398) « سقوط اخوان المسلمین در مصر و تاثیر آن بر موقعیت منطقه‌ای ترکیه». فصلنامۀ سیاست خارجی، 33 (1)، 161-190.
قاسمی، فرهاد. (1389). «مدل ژئوپلیتیکی امنیت منطقه‌ای: مطالعۀ موردی خاورمیانه». ژئوپلیتیک، 6 (18)، 57-94.
قاسمی، فرهاد. (1391). «بنیان‌های نظری موازنۀ قوای هوشمند در شبکه‌های فاقد معیار منطقه‌ای (گامی به سوی ارائۀ نظریۀ نوین موازنۀ قوای منطقه‌ای)». فصلنامۀ بین‌المللی ژئوپلیتیک، 8 (25)، 172-213.
قاسمی، فرهاد؛ عین‌اللهی معصوم، بهرام. (1395). «شکل‌گیری گروه‌های ضدسیستمی در شبکۀ ژئوپلیتیک جهان اسلام». جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 4 (1)، 1-42.
قاسمی، فرهاد؛ جمشیدی، محمدحسین؛ محسنی، سجاد. (1397). «عربستان سعودی و بازدارندگی شبکه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران». فصلنامۀ مطالعات راهبردی، 21 (81)، 135-160.
قوام، عبدالعلی. (1394). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: سمت.
«نقشبندیه- طالبان و ترکیه». قابل دسترس در: https://medrar.ir
نقیبی، محسن. (1393). «آب ابزار بازی ترکیه در منطقه شده است». ایران دیپلماسی، قابل دسترس در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/1945055