علل گسترش حضور چین در حوزه خلیج ‌فارس(در قالب رویکرد توسعه مسالمت آمیز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری روابط بین الملل گروه علوم سیاسی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

منطقۀ خلیج‌فارس از دورۀ باستان در منطقۀ بین‌النهرین، به‌خصوص در زمینۀ تجارت و حمل‌ونقل اهمیت داشته است. چین به‌عنوان کشوری رو به رشد که در نظر دارد تا در اقتصاد گوی سبقت را از آمریکا برباید، در دهه‌های گذشته سعی کرده تا سیاست درهای باز را در سیاست و اقتصاد دنبال کند و برای همین، روابط خود با جهان را به سطح بالاتری ارتقا بخشیده است. از آنجا که در رسیدن چین به اهداف خود به‌خصوص در صنعت، نیاز به انرژی حرف اول را می‌زند، این کشور کوشیده تا این نیاز را از طریق رابطه با مناطق نفت‌خیز جهان برطرف کند که از نقاط مهم در این عرصه خاورمیانه و به‌خصوص خلیج‌فارس است. در دهۀ گذشته حضور چین در خاورمیانه و منطقۀ خلیج‌فارس موجب شده تا به یک بازیگر مهم در منطقه تبدیل شود. این کشور با ایفای نقش فعال در این نقطه از جهان، نیازهای اساسی صنعت خود را رفع کرده و از جانبی، با بالا بردن سطح روابط خود، به بازیگری مطرح و تأثیرگذار در منطقه تبدیل شده است. با تمام این اوصاف هنوز این کشور یک تازه‌وارد به منطقه محسوب می‌شود و در رویکرد خود با چالش‌های بسیار مواجه است. مقالۀ پیشِ‌رو با توصیف شرایط چین، به دنبال تبیین این مسئله است که چین در منطقۀ خلیج‌فارس چه اهدافی دارد و در راه دستیابی به اهداف خود چه الگوی رفتاری‌ای را دنبال کرده است؟ نکتۀ مهم دربارۀ حضور چین در منطقه پیوند منافع سیاسی و اقتصادی است. فرضیۀ این نوشتار نیز بر همین اساس شکل گرفته است و بیان می‌کند که چین در راستای دستیابی به اهداف توسعه‌طلبانه و در چارچوب توسعۀ ‌مسالمت‌آمیز به دنبال رفع نیاز انرژی خود و امنیت آن، ارتقای طرح کمربند و جاده و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی منطقه وارد تعامل با کشورهای منطقه شده و الگویی که در منطقه دنبال می‌کند شامل دوری از مداخله‌گری، برخورد رفتار تعادلی با کشورهای منطقه و دوری جستن از برخورد با آمریکا است.

کلیدواژه‌ها


ارغوانی پیرسلامی، فریبرز. (1395). «روابط ایران و چین در دورۀ احمدی‌نژاد: سیاست نگاه به شرق و تأثیرات ساختاری». مطالعات روابط بین‌الملل، 8 (32)، 9-41.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز؛ میراحمدی، سعید. (1398). «تبیین سیاست موازنه‌سازی منطقه‌ای چین در خاورمیانه». سیاست خارجی، 8 (2)، 139-176.
بزرگمهری، مجید؛ میرزایی، مریم. (1395). «حضور چین در خلیج‌فارس؛ پیامدهای سیاسی و استراتژیک». تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 9 (31)، 1-30.
جمشیدی، محمد؛ خاتمی، حسام. (1399). «نقش ابتکار یک کمربند-یک راه در نظم نوین اقتصادی چین». فصلنامۀ سیاست، 50 (1)، 1-20.
حافظ‌نیا، محمدرضا. (1388). خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگۀ هرمز. تهران: سمت.
حیدری، مهدیه. (1401). «دلایل توسعۀ روابط خارجی عربستان سعودی و چین». فصلنامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، 11 (1)، 142-117.
دانش، افسانه؛ سینایی، وحید. (1400). « اقتدارگرایی یا دموکراسی؛ ساختار دولت و توسعۀ اقتصادی در چین و هند». پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، 9 (2)، 97-126.
رضایی، علی‌رضا. (1387). «چین و موازنۀ نرم در برابر هژمونی ایالات متحدۀ آمریکا در عرصۀ نظام بین‌الملل»، راهبرد توسعه، 16، 281-298.
سازمند، بهاره؛ ارغوانی پیرسلامی، فریبرز. (1391). «چالش‌های ژئوپلیتیک منطقه‌ای و دکترین ظهور مسالمت‌آمیز چین». روابط خارجی، 4 (2)، 145-178.
شامیری شکفتی، افشین؛ شاهنده، بهزاد؛ سلطانی‌نژاد، احمد؛ اسلامی، محسن. (1397). «تبیین جایگاه قدرت هوشمند در سیاست خارجی چین». فصلنامۀ بین‌المللی ژئوپلیتیک، 14 (51)، 31-62.
شامیری شکفتی، افشین؛ فرهادی، زینب. (1401). «رویکرد چین به نهادهای بین‌المللی»، پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، 11 (1)، 195-218.
شریعتی‌نیا، محسن. (1395). «کمربند اقتصادی جادۀ ابریشم: زنجیرۀ ارزش چین‌محور»، روابط خارجی، 8 (3)، 85-113.
فرجی نصیر، شهریار؛ متقی، افشین. (1394). «تأثیر چین بر ایجاد توازن منطقه‌ای در خلیج‌فارس». فصلنامۀ سیاست، 2 (6)، 5-20.
فرنیان، اصغر؛ شبانی، ملیحه. (1401). «بررسی اهمیت جادۀ ابریشم در سیاست خارجی چین». دانش تفسیر سیاسی، 4 (11)، 27-48.
فلاحی، احسان؛ امیدی، علی. (1396). «دامنۀ تغییر و تداوم سیاست خارجی توسعه‌گرایانۀ چین در دوران شی جین‌پینگ». رهیافت‌های سیاسی و بین‌‌المللی، 9 (1)، 147-178.
کرمی، جهانگیر؛ کوزه‌گر کالجی، ولی. (1393). «الگوهای ضدهژمونیک ایران، روسیه و چین در آسیای مرکزی». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 20 (85)، 127-159.
متقی، افشین؛ قره‌بیگی، مصیب. (1393). «جایگاه استراتژیک خلیج‌فارس در سیاست خارجی چین». پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، 2 (4)، 70-89.
محمودی‌کیا، محمد. (1398). «سیاست خارجی خاورمیانه‌ای چین در پرتو نظم نوین جهانی». سیاست خارجی، 33 (3)، 107-134.
مرتضوی، مهدی. (1400). «خلیج‌فارس راه اصلی تجارت دریایی بین تمدن سند و بین‌النهرین در هزارۀ سوم پ.م». ترجمۀ حیدر امیری، پژوهشنامۀ تاریخ، سیاست و رسانه، 4 (2)، 15-36.
مرکز مطالعات خلیج‌فارس. (9/7/1393). «انتشار کتاب خلیج‌فارس در منابع بین‌النهرینی، ایرانی، یونانی و روم باستان». قابل دسترس در: http://www.persiangulfstudies.com/fa/NEWSVIEW/309
میرترابی، سعید؛ ترکی، هادی. (1398). «ابتکار احیای جادۀ ابریشم چین در تکاپوی تأمین امنیت انرژی و توسعۀ صادرات». مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 2 (1)، 207-232.
ب) عربی
زینب عبدالله. (2019). «الإطار النظری والمفاهیمی لمبادرة الحزام والطریق الصینیة». فی الکتاب: مبادرة الحزام والطریق الصینیة: مشروع القرن الاقتصادی فی العالم، برلین (ألمانیا): المرکز الدیمقراطی العربی للدراسات الاستراتیجیة والسیاسیة والاقتصادیة.