خوانشی ژئوپلیتیک از تاریخ سیاسی کرد پسا چالدران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق و روبط بین الملل دانشگاه آزاد قشم . قشم. ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی شهرکرد . شهرکرد. ایران

3 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور تهران . تهران. ایران

چکیده

نبرد چالدران ، یکی از مهمترین و تاثیر گذارترین نبردهای  خاورمیانه در پانصد ساله اخیر بوده است. نبردی که علاوه بر تغییر در جغرافیای سیاسی ، مذهبی و فرهنگی خاورمیانه ، بزرگترین  تنش یکصد سال اخیر مناطق بین النهرین شمالی یعنی کردها را که مولود نبرد چالدران بودند، بوجود آورد . بسیاری از محقین نبرد چالدران را نبردی مذهبی بین دو دولت نوظهور ، عنوان و از متغیری به نام " کرد و کردستان "در این کشاکش و تبعات آن برای جغرافیای کردها ، غافل مانده اند. جبر ژئوپلیتیک و جغرافیای مذهبی کردستان به علت واگرائی مذهبی با صفویان و شکاف فرقه ای با ترکان حنفی ، اصلی ترین " دیگری " را برای دو دولت مقتدر بوجود آورد که کردستان عرصه این درگیری بود. کردها با توجه به خوی ایرانیگری و علاقه به تصوف مورد خصومت عثمانی و با توجه به سنی بودن مورد هجمه شدید صفویان بودند. در این وضعیت و با توجه به عدم اعتماد دو دولت ، کردها همواره در حوزه کشش و رانش این دو میدان مسلط در بین النهرین شمالی بوده اند. که تا هم اینک نیز این وضعیت وجود و شورش های هویت خواهانه کردها نیز در این بستر شکل گرفته است. حتی به نوعی می توان گفت که عهدنامه های سایکس پیکو ، سور و لوزان نیز که بر پایه جغرافیای قومی ، خاورمیانه امروزی را تفسیر نمودند مولود نبرد چالدران هستند.  این تحقیق با روش تحلیل – توصیفی و نگاهی چند بعدی  به تاریخ سیاسی کرد در چالدران و پسا چالدران و تبعات مرزی و هویتی آن برای کردهای منطقه بین النهرین شمالی می پردازد.

کلیدواژه‌ها


الف) فارسی
آژند، یعقوب. (۱۳۸۴). تاریخ ایران: دورۀ صفویان. پژوهش از دانشگاه کمبریج، تهران: جامی.
اسکندر، شمس محمد. (1380). تاریخ کُرد در قرن 16 میلادی. ترجمۀ محسن جلدیانی، تهران: انتشارات عابد.
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی. (۱۳۷۰). تاریخ عثمانی. ترجمۀ وهاب ولی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اولسن، رابرت. (1377). قیام شیخ سعید پیران. ترجمۀ ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه.
بدلیسی، امیر شرف‌خان. (۱۳۷۳). شرفنامه. با مقدمه و تعلیقات و فهارس محمد عباسی، تهران: انتشارات حدیث.
دلاواله، پیترو. (1390). سفرنامۀ پیترو دلاواله. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
شاو، استنفورد. جی. (۱۳۷۰). تاریخ امپراتوری عثمانى و ترکیۀ جدید. ترجمۀ محمود رمضان‌زاده، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
عبداله‌پور، محمدرضا. (۱۳۹۰). «تعارض ژئوپلیتیکی کردستان عراق با میدان‌های منطقه‌ای، جذب اسراییل در میدان مغناطیسی کردستان عراق». مطالعات خاورمیانه، 18 (2)، 85-106.
عبداله‌پور، محمدرضا؛ حاتمی، محمدرضا. (1396). «قلمروخواهی سرزمینی ترکیه و ژئوپلیتیک سلفی». سیاست جهانی، 6 (3)، 125-147.
فرجی قرابقلو، کریم؛ رنجبر، محمدعلی؛ یاسین، قسیم. (1396). «جایگاه ایالت اردلان در مناسبات عثمانی-صفوی». تاریخ و تمدن اسلامی، 13 (2)، 93-116.
 
فرخی، یزدان؛ امین‌پور، آرش. (1397). «شاه‌اسماعیل، اُمرای کُرد و از دست رفتن دیاربکر از ایران». پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، 12 (22)، 109-132.
مک‌داول، دیوید. (١٣٨٣). تاریخ معاصر کُرد. ترجمۀ ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
ب) کُردی
صلابی، علی‌محمد. (2007). ده‌وله‌تی عوسمانی: هوی گه شه سه‌ندن و روخانی. ترجمۀ عبدالرحمن احمد و نهاد جلال حبیب‌الله، بیروت: دارالمعرفه.