بررسی چرایی تقابل ایران و چگونگی تعامل در روابط ایران – عربستان سعودی پس از حادثه منا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسالمی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.

10.22126/mps.2024.10620.1040

چکیده

ایران و عربستان از وقوع انقلاب اسلامی، تا کنون روابط پر فراز و نشیبی را داشته اند. اگرچه سویه ی این روابط بیشتر به سمت تنش بوده است اما در رفتار دو کشور در ادوار کوتاه مدتی، تعامل و دوستی نیز دیده می شود. ورای تقابل ایدئولوژیک بین دو کشور که هر دو خود را در جایگاه دارالاسلام می بینند مسئله ای که مهم جلوه می کند حوادث دوره ای است که روابط دو کشور را به سمت تیرگی سوق داده است و یکی از این حوادث، حادثه ی منا در سال 1394 در عربستان بود که تنش های دو کشور را به سمتِ بحرانی همه جانبه پیش برد و سایه ی این بحران را کماکان پس از نزدیک به یک دهه می توانیم شناسایی کنیم. اینکه ماهیت شکاف سیاسی بین دو کشور چیست نیاز به آسیب شناسی جدی دارد. ضرورت بحث و اهمیتش در این است که هر دو کشور، مسلمان هستند و تعامل آنها بیشتر از تقابل می تواند منافع مسلمانان و کشورهای اسلامی را شامل شود. بنابراین هدف این مقاله ریشه یابی چرایی و چگونگی تنش های بین دو کشور پس از حادثه ی منا است. چرایی تقابل ایران و چگونگی تعامل در روابط ایران – عربستان پس از حادثه منا چیست؟ از حادثه ی منا تا سال 1402 که تعامل دو کشور دوباره از سرگرفته شد روابط شکننده ارزیابی می شود. در خصوص چیستی این تنش ها در این مقاله به مشکلات تاریخی حل نشده، شکل تهاجمی جمهوری اسلامی برای عربستان و حادثه ی منا به عنوان یک بحران عظیم پرداختیم و در زمینه ی چگونگی تعامل نیز به تمرکز بر اقتصاد و همگرایی و البته جایگزینی رویکرد اسلامی به جای شیعی در سیاست خارجی اشاره شد تا بتوان به تعامل بین دو کشور را ایجاد کرد.

کلیدواژه‌ها


منابع
الف. فارسی
امینی، انصار. (1393). چرخش راهبردها در سیاست خارجی آمریکا و شوروی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران. پروژۀ بنیاد نخبگان نیروهای مسلح، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
پیری اردکانی، علی. (1374). تاریخ اردکان، اردکان: انتشارات حنین.
زمانیان دهکردی، سید سعید؛ ابطحی، سید مصطفی؛ طاهری، ابوالقاسم. (1400). «سیاست‌گذاری روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقۀ خاورمیانه با تأکید بر سوریه، بر اساس نظریۀ همگرایی منطقه‌ای». رهیافت انقلاب اسلامی، 15(57), 205-222.
سیف‌زاده، حسین؛ روشندل، جلیل. (1382). تعارضات ساختار داخلی منطقه‌ای و بین المللی در خلیج‌فارس، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
قاسمی نراقی، علی‌اصغر. (1378). شورای همکاری خلیج‌فارس، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه (‌دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی).
موسی‌زاده، رضا. (1401). سازمان‌های بین‌المللی، تهران: میزان.
منصوری مقدم، جهانشیر؛ اسمعیلی، علی. (1390). «تحلیلی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دورۀ ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد از منظر مدل پیوستگی جیمز روزنا». فصل‌نامۀ سیاست، 41(1), 283-300.
References
Al-Hatlani, Ibrahim (5 October 2015). "Saudis investigate Mina stampede". Translated by Abboud, Sami-Joe. Al-Monitor.
Ahmed, Nafeez (28 September 2015). "The collapse of Saudi Arabia is inevitable". Middle East Eye.
Al-Rasheed, Madawi (23 April 2018). "What Fuels the Saudi Rivalry With Iran?". The New York Times.
Barnett, Michael L. (2018). Gheciu, Alexandra; Wohlforth, William C (eds.). "Constructivism". The Oxford Handbook of International Security. pp. 85–99.
Busch, A. (2002). Divergence or Convergence? State Regulation of the Banking System in Western Europe and the United States. Contribution to the ESF/SCSS Workshop “The Politics of Regulation” Barcelona, 29–30
Checkel, Jeffrey T. (2013), "Theoretical Pluralism in IR: Possibilities and Limits", Handbook of International Relations, SAGE..
Dareni, Ali Akbar (26 September 2015). "Iran vows legal action against Saudi after hajj disaster". Yahoo! News. Associated Press.
D.J.; L.W. (29 September 2015). "Saudi Arabia rebuffs Iran's accusations over hajj stampede". Deutsche Welle. Associated Press, Reuters, and Agence France-Presse.
El Gamal, Rania; Sharafedin, Bozorgmehr (12 May 2019). "Saudi oil tankers among those attacked off UAE amid Iran tensions". Reuters.
Erdbrink, Thomas (29 October 2015). "Iran Accuses Saudi Arabia of Kidnapping Officials in Chaos of Hajj Stampede". The New York Times.
Gambrell, Jon (14 September 2019). "Saudi Arabia: Drone attacks knocked out half its oil supply". Associated Press.
Gambrell, Jon; Batrawy, Aya (14 October 2015). "New tally shows at least 1,621 killed in Saudi hajj tragedy". Business Insider. Associated Press.
Hubbard, Ben (25 September 2015). "Hajj Tragedy Inflames Schisms During a Pilgrimage Designed for Unity". The New York Times.
Hubbard, Ben (15 March 2018). "Saudi Crown Prince Likens Iran's Supreme Leader to Hitler". The New York Times.
Kottasova, Ivana (7 January 2016). "Iran bans Saudi imports and pilgrimages to Mecca". CNN Money.
M.D.; P.A. (24 November 2015). "Iran to set up fact-finding committee to probe Mina tragedy: VP". Tehran Times
Nissenbaum, Dion; Said, Summer; Youssef, Nancy A. (14 September 2019). "Suspicions Rise That Saudi Oil Attack Came From Outside Yemen". The Wall Street Journal
Nissenbaum, Dion; Said, Summer (16 September 2019). "U.S. Tells Saudi Arabia Oil Attacks Were Launched From Iran". The Wall Street Journal
Mabon, Simon. (2017)Review of Saudi Arabia and Iran: Friends, Rivals or Foes in Geopolitical Flux, by Lawrence Rubin, Banafsheh Keynoush, Farzad Cyrus Sharifi-Yazdi, Robert Mason, and Khair El-Din Haseeb. Bustan: The Middle East Book Review 8, no. 1,: 38–53.
Robert Howard Jackson and Georg Sørensen (2010). Introduction to International Relations: Theories and Approaches, 4th Edition. Oxford University Press. p. 166.
Sepahvand, Mehdi (10 October 2015). "Iran holds expert session on legal pursuance of Hajj stampede". Trend News Agency
Pizzi, Michael (25 September 2015). "Saudi Arabia under growing pressure over deadliest Hajj in 25 years". Al Jazeera
Piggott, Mark (26 September 2015). "Hajj stampede death toll 'rises up to 1,100' as Saudi Arabia faces criticism over safety record". International Business Times.