جایگاه ترکیه در سیاست امنیت ملی روسیه: تهدید ژئوپلیتیک و شریک راهبردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مطالعات روسیه، دانشکدۀ مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

2 دانشیار دانشکدۀ مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22126/mps.2024.10535.1038

چکیده

در دهه های اخیر بنا به اقتضای تحولات منطقه ای در حوزه اوراسیایی و خاورمیانه و به ویژه پس از بهار عربی از 2010 تعاملات روسیه و ترکیه افزایش یافته و روابط دو کشور از همکاری گسترده تا مرز قطع روابط پیش رفته است. مساله اصلی در این رابطه آن است که سطح منطقه ای تعاملات دو کشور بیش از هر دوره دیگری اهمیت یافته و ترکیه را به یکی از مهم ترین مسائل سیاست خارجی و امنیتی روسیه تبدیل کرده است. این مقاله بر آن است که به این سوال پاسخ می دهد که ترکیه در سیاست امنیت ملی روسیه چه جایگاهی دارد؟ فرضیه ای که ارائه شده آن است که ترکیه به دلیل داشتن موقعیت ژئوپلتیکی ویژه در صادرات منابع انرژی روسیه، عضویت در ناتو و نفوذ در منطقه قفقاز و نیز محدود سازی نفوذ منطقه ای روسیه در خاورمیانه، تهدیدی بالقوه برای امنیت ملی فدراسیون روسیه محسوب می شود که در عین تهدید زایی، امکان ها و فرصت های مهمی را نیز برای روسیه به عنوان یک شریک راهبردی دارد و همین موضوع ضامن تداوم روابط دو کشور بوده است. برای بررسی این فرضیه از روش تحلیل کیفی متغیرها و سنجش رابطه منطقی آنها از طریق داده های برگرفته از کتب، مقالات و گزارش های مراکز معتبر پژوهشی به ویژه در روسیه بهره گرفته شده است. مبنای نظری این مباحث واقع نگری تهاجمی ست و دستاورد مقاله آن است که درک درست از جایگاه ترکیه در سیاست امنیتی و روسیه امکان ها و محدودیت های روابط منطقه ای ایران و روسیه را به روشنی نشان داده است.

کلیدواژه‌ها


منابع
الف. فارسی
اسلدن، جیمز؛ وسر، بکا، کانابل، بن؛ گرند کلمنت، سارا. (1398). «راهبرد روسیه در خاورمیانه». در سیاست خارجی روسیه خارج دور، گردآوری و ترجمۀ سعید خاوری‌نژاد، تهران: مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
برچیل، اسکات؛ لینکلیتر، اندرو؛ دانلی، جک؛ پترسن، ماتیو. (1393). نظریه‌های روابط بین‌الملل. ترجمۀ سجاد حیدری‌فرد، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
بیچف، دیمیتار. (1400). «روسیه و ترکیه: میثاق و محدودیت‌های مشارکت». در بازگشت روسیه به خاورمیانه، نیکو پوپسکو و استانیسلاو سکریرو، ترجمۀ محمدحسین فاضل‌زرندی، تهران، نشر ثالث.
جلیلوند، محسن. (1393). «تهدیدات نوین در دکترین نظامی نوین روسیه». مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، در دسترس در: https://peace-ipsc.org/fa
داوود اوغلو، احمد. (1391). عمق راهبردی؛ موقعیت ترکیه در صحنۀ بین‌المللی. ترجمۀ محمدحسین نوحی‌نژاد ممقانی، تهران: امیرکبیر.
کرمی، جهانگیر (1388)، دکترین نظامی روسیه. تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
کرمی، جهانگیر؛ نجفی، زینب. (1390). «همکاری‌های روسیه و ترکیه: هدف‌ها، گستره‌ و چشم‌اندازها». مطالعات اوراسیای مرکزی، 4(9)، 59-78.
مرشایمر، جان. (۱۳۸۸). تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ. ترجمۀ غلامعلی چگنی‌زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مشیرزاده، حمیرا. (1394). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
 
ب. روسی
kremlin. (2016). Внесены изменения в Указ о мерах по обеспечению национальной безопасности России и защите граждан России от преступных и иных противоправных действий и о применении специальных экономических мер в отношении Турции. Retrieved April 20, 2024, from http://kremlin.ru/events/president/news/52300
Анастасия Анушевская. (2015, November 25). Военно-воздушные силы Турции: справка. Retrieved April 20, 2024, from https://aif.ru/dontknows/file/voenno-vozdushnye_sily_turcii_spravka
Бдоян Давид Гургенович. (2016). Трансформация российско-турецких отношений в условиях борьбы Турции за региональное лидерство (2002-2017 гг).
Визит в Турцию. 5-6 декабря 2004 г. // Официальный сайт Президента РФ[Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.kremlin.ru/events/president/trips/45544 (accessed: 18.02.2017).
Военно-воздушные силы Турции: справка. «Аргументы и факты» 25.11.2015.
Ганиев, Т. А.; Бондарь, Ю. М.; & Карякин, В. В. (2021). Специальное страноведение. Турецкая Республика.
 Гурьев А.А. Партия справедливости и развития Турции: три года у власти. 01.12.2005. // Российское информационное агентство iran.ru [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.iran.ru/news/analytics/35721/Partiya_spravedlivosti_i_razvitiya_Turcii_tri_goda_u_vlasti (дата обращения: 18.02.2017).
доступа: http://kremlin.ru/events/president/news/52300 (дата обращения: 27.02.2017).
Заблотский, А.; & Ларинцев, В. (2016). Потери дальних разведчиков Люфтваффе на Восточном фронте в 1942 г. Авиационная энциклопедия «Уголок неба»[Электронный ресурс]//режим доступа: http://www.airwar.ru/history/av2ww/axis/luftloss1/luftloss42.html (дата обращения: 15.02. 2016).
Зиганшин М.К. Российско-турецкие отношения на современном этапе (о визите министра иностранных дел Турции). // ИИИиБВ ИВ РАН. Турция в новых геополитических условиях (материалы круглого стола март 2004 г.). Ответственный редактор Н.Ю.Ульченко. - С. 5. 
Кантемиров, А. В. (2001). Экономические отношения Турции со странами Закавказья. Востоковедный сборник, (2), 161–166.
Комаревцева, Н. С. (2022). ПОЛИТИКА ТУРЕЦКОЙ РЕСПУБЛИКИ В ОТНОШЕНИИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ.
Маркедонов, С. М. (2016). Российско-турецкие отношения и проблемы безопасности Кавказского региона. Россия в глобальной политике, 30.
Официальный визит в Турцию 12.05.2010. // Официальный сайт Президента РФ [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://kremlin.ru/events/president/trips/7731 (дата обращения: 17.02.2017).
Рог В.В., Бабичев С. Авиация НАТО на Балканах. - Авиационная энциклопедия «Уголок неба».
Стародубцев И.И. Особенности и перспективы российско-турецкого сотрудничества в строительной сфере. 19.12.2016. // РСМД [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://russiancouncil.ru/inner/?id_4=8503#top-content (дата обращения: 20.02.2017).
Сыздыкова, Ж. С. (1999). Особенности региональной политики Турции. М.: Историко-просветительское общество Москвы.
Тимохин В. Анкара: смена вех? // Газета «Красная звезда» 27 августа 2007 г. [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://old.redstar.ru/2008/08/27_08/5_04.html (дата обращения: 20.12.2016).
Ульченко, Наталия Юрьевна; & Шлыков, Павел Вячеславович. (2014). Динамика российско-турецких отношений в условиях нарастания глобальной нестабильности. Федеральное государственное бюджетное учреждение науки Институт.
Фёдоров К. ВВС Турции: агрессивный экспансионизм в действии. Еженед.» Война и мир» 2015.
Шангараев, Руслан Насимович. (2022). РОССИЯ ВО ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКЕ ТУРЦИИ. 5.5. 4. М.: Дипломатическая академия Министерства иностранных дел Российской.
 
پ. انگلیسی
Bichev, D. (2021). “Russia and Türkiye: Covenant and Partnership Limits”. In Russia's return to the Middle East, Popescu, N. & Secrieru, S., translated by Fazel Zarandi, M. H., Tehran: Sales Pub. [In Persian].
Burchill, S. (2014). Theories of international relation. translated by Heydarifard, S., Tehran: Jahad Daneshgahi Pub. [In Persian].
Davutoglu, A. (2012). Strategic depth: Turkey's international position. translated by Nouhi nejhad, M. H., Tehran: AmirKabir. [In Persian].
Jalilvand, M. (2013). “New threats in Russia's new military doctrine”. International Center for Peace Studies, [In Persian]. available at: https://peace-ipsc.org/fa
Karami, J. & Nadjafi, Z. (2011). “Russia-Turkey Cooperation: Objectives, Scope and Outlook”. Central Eurasia Studies, 4(9), 59-78. [In Persian].
Karmi, J. (2009). Russian military doctrine. Tehran: Imam Hossein University Press. [In Persian].
Mearsheimer, J. (2009). The tragedy of great power politics. translated by Chaganizade, G, Tehra: Center for Political and International Studies. [In Persian].
Moshirzadeh, H. (2015). Evolution in theories of international relations. Tehran: Samt Pub. [In Persian].
Sladden, J.; Wasser, B.; Connable, B. & Grand-Clement, S. (2017). “Russian Strategy in the Middle East”. In Russia's foreign policy, compiled and translated by Khavarinejad. S., Tehran: Center for Political and International Studies. [In Persian].
The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. (2023). “The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation”. Approved by Decree of the President of the Russian Federation, No. 229, March 31, 2023. Available at: https://mid.ru/en/foreign_policy/fundamental_documents/1860586/
“Vladimir Putin met with Turkish Prime Minister Recep Tayyip Erdogan”. (2005). Available at: http://en.kremlin.ru/events/president/news/33756
TURKISH Statistical Institute. (2014). In: http://www.turkstat.gov.tr
Weitz, R. (2010). “Russian-Turkish Relations: Steadfast and Changing”. Mediterranean Quarterly, 21(3). https://www.academia.edu/7485026/Russian_Turkish_Relations_Steadfast_and_Changing