تبیین ژئوپلیتیکی روابط روسیه در منطقه غرب آسیا با تاکید بر ایران و اسرائیل (1991-2024)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین الملل دانشگاه گیلان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه گیلان

10.22126/mps.2025.11682.1054

چکیده

روسیه به عنوان یکی از بازیگران مهم جهانی در دوران حیات خود نقش‌های تهاجمی و تدافعی با توجه به تحولات در محیط منطقه‌ای همانند غرب آسیا و قدرت خود تجربه کرده است و پس از فروپاشی شوروی به‌طور جدی از سال ۲۰۰۰ شاهد سیاست منطقه‌گرایی روسیه بوده‌ایم. چراکه برقراری رابطه با غرب آسیا از طرفی به جهت بهبود ضعف‌های داخلی پس از فروپاشی شوروی و از جهتی دیگر به سبب افزایش و تقویت نفوذ روسیه در منطقه غرب آسیا بسیارحائز اهمیت بوده است. در منطقه غرب آسیا ایران و اسرائیل دو کشور مهم درجهت دستیابی روسیه به اهدافش هستند. از آنجایی که این دو کشور باهم درگیر تنازع می‌باشند، الگوی رفتاری روسیه با این دو بازیگر دارای اهمیت است. از این رو پرسش اصلی مقاله این است که روسیه چه نوع رویکرد ژئوپلیتیکی را در قبال ایران و اسرائیل باتوجه به فرصت‌ها و چالش‌هایی که برایش وجود دارد اتخاذ نموده است؟ برای پاسخ به این پرسش فرضیه ما این است که روسیه برای رسیدن به قدرت بزرگ بودن خود، در این منطقه و تحکیم آن با ادامه همکاری‌اش با هر دو کشور الگوی ژئوپلیتیکی موازنه‌سازی را اتخاذ نموده است. این پژوهش براساس رویکرد توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش روند پژوهی و نمونه پژوهی به عنوان روش‌های پژوهش کیفی می‌باشد که در جمع آوری اطلاعات از منابع اسنادی –کتابخانه‌ای و تارنماهای معتبر فضای مجازی استفاده شده است. ین پژوهش براساس رویکرد توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش روند پژوهی و نمونه پژوهی به عنوان روش‌های پژوهش کیفی می‌باشد که در

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع
بال، هدلی. (۱۳۶۸). «توازن قدرت و نظم بین‌الملل»؛ ترجمۀ علیرضا طیب، سیاست خارجی، 11، 447-476. http://noo.rs/KZebD
جهانبخش، محمدتقی؛ حق‌پناه، جعفر. ‌(۱۳۹۴). «روابط سیاسی-اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در سایۀ تحریم‌های غربی دربارۀ مناقشۀ اوکراین»؛ تحقیقات سیاسی بین‌الملل، 7(22)، 181-210. https://sanad.iau.ir/fa/Journal/pir/Article/1012264
خبرگزاری تسنیم. (۱۴۰۳). «سفر پزشکیان به مسکو؛ امضای معاهدۀ جامع و ترسیم چشم‌انداز روابط». https://tn.ai/3239842
رحمانی، سید علی‌اصغر؛ ابوالحسن شیرازی، حبیب‌الله؛ سنایی، اردشیر. (۱۴۰۱). «مقایسۀ راهبردهای آمریکا در دوران اوباما و ترامپ جهت تغییر رفتار یا تغییر نظام جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات قدرت نرم، 12(۱)، 83-106. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23225580.1401.12.1.1.6
رستم‌جبری، ساناز؛ امام‌جمعه‌زاده، سید جواد. (۱۳۹۶). «بررسی سیاست منطقه‌گرایی روسیه در خاورمیانه»؛ علوم سیاسی، 13(۴۱)، 129-۱۵۵. https://sanad.iau.ir/fa/Journal/psq/Article/1101667
شعرباف، جواد؛ جرست، هاجر. (1398). «روابط روسیه و اسرائیل در پرتو نقش منطقه‌ای ایران»؛ روابط خارجی، 11(4)، 143-170. https://frqjournal.csr.ir/article_118394.html
عسکری، امیرحسین؛ صالحی، سید جواد؛ الماسی، مصطفی. (۱۴۰۰). «بررسی روابط خارجی ایران و روسیه پس از انقلاب اسلامی (مقایسۀ دهۀ ۸۰ و ۹۰ شمسی) بر اساس الگوی پیوستگی جیمز روزنا»؛ پژوهش‌نامۀ انقلاب اسلامی، ۱۱(۳۹)، 123-۱۳۷. https://doi.org/10.22084/rjir.2021.24674.3360
عسگرخانی، ابومحمد؛ رحمتی، رضا (۱۳۹۸). «نظریۀ واقع‌گرایی و امنیت بین‌الملل»؛ سیاست خارجی، 24(۱)، 139-۱۵۵. http://fp.ipisjournals.ir/article_9575.html
فرجی، محمدرضا. (۱۴۰۲). «راهبردهای سیاست خارجی روسیه در منطقۀ خاورمیانه»، فصل‌نامۀ ژئوپلیتیک، 19(۳)، ۱۸۷-۲۱۴. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17354331.1402.19.71.7.2
فرشادگهر، ناصر؛ قائمی، یاسر؛ جمور، لیلا. (۱۳۹۶). «واکاوی روابط روسیه و جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بحران سوریه»؛ مطالعات راهبردی سیاست بین‌الملل، 1(۲)، 139-۱۶۵. https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1837
قوام، عبدالعلی. (1384). اصول سیاسست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
قوام، عبدالعلی. (۱۳۸۸). روابط بین‌الملل، نظریه‌ها و رویکردها. تهران: انتشارات سمت.
کولایی، الهه؛ کاویانی‌فر، پیمان؛ عابدی، عفیفه. (۱۳۹۷). «دگرگونی و تداوم در سیاست خاورمیانه‌ای روسیه: رانه‌ها، دستاورد‌ها و چالش‌ها»؛ رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 10(۲)، 123-۱۵۲. https://piaj.sbu.ac.ir/article_99747.html
محمدوف، نینا. (1387). «روابط اقتصادی بین ایران و روسیه»؛ در روابط ایران و روسیه، به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، تهران: ایراس، 101-112.
‌محمدی، معصومه. (۱۴۰۲). «منافع روسیه در روابط با اسرائیل پس از طوفان الاقصی»؛ مرکز بین‌المللی‌ مطالعات صلح. https://peace-ipsc.org/fa
مشیرزاده، حمیرا. (۱۳۸۹). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
موسوی، سید حامد؛ نائینی، امین. (۱۳۹۸). «توسعۀ روابط روسیه-اسرائیل و تأثیر آن بر منافع ایران»؛ فصل‌نامۀ سیاست، ۴۹(۲)، ۴۹۵-۵۱۴. https://doi.org/10.22059/jpq.2019.241131.1007128
References
Asgarkhani, A. M. & Rahmati, R. (2019). “Realism theory and international security”. Foreign Policy Quarterly, 24(1), 139-155. [In Persian]. http://fp.ipisjournals.ir/article_9575.html
Askari, A. H.; Salehi, S. J. & Almasi, M. (2021). “A study of Iran-Russia foreign relations after the Islamic revolution (Comparison of the 2000s and 2010s) based on the James Rozena continuity theory”. Scientific Journal of the Islamic Revolution Research, 11(39), 123-137. [In Persian]. https://doi.org/10.22084/rjir.2021.24674.3360
Averbukh, L. & Klein, M. (2018). “Russia - Israel relationship transformed by Syria conflict”. SWP Comment, 37, https://www.swp-berlin.org/en/publication/russia-israel-relationship-transformed-by-syria-conflict
Bailey, M. (2014). “A strategic alliance: An exploration of Israeli-Russian relations”. Independent Study Project (ISP) Collection. Paper 1985. http://digitalcollections.sit.edu/isp_collection/1985
Bull, H. (1989). “Balance of power and international order”. translated by Tayyeb, A., Foreign Policy, 11, 447-476. [In Persian]. http://noo.rs/KZebD
Crowley, K. (2024). “Defying Isolation: How Russia and Iran’s alliance challnge’s western democracies”. The National Security Institute (NSI), https://nationalsecurity.gmu.edu/defying-isolation-how-russia-and-irans-alliance-challenges-western-democracies
Dunne, T.; Kurki, M. & Smith, S. (2010). International Relations Theories: Discipline and Diversity. Oxford University Press.
Faraji, M. (2023). “Russian foreign policy strategies in the Middle East region”. Geopolitics Quarterly, 19(3), 187-214. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17354331.1402.19.71.7.2
Farshadgohar, N.; Ghaemi, Y. & Jamor, L. (2017). “Studying Iran - Russia relations with emphasis on Syria crisis”. Journal of Politics and International Relations, 1(2), 139-165. [In Persian]. https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1837
Horschig, D. (2024). “Emerging tech and the Israel-Iran nuclear relationship”. The Washington Quarterly, 47(4), 117–136. https://doi.org/10.1080/0163660X.2024.2434358
Jahanbakhsh, M. T. & Haghpanah, J. (2015). “Politico-economic relations between Islamic Republic of Iran and Russian federation after the imposition of sanctions by western countries on Ukraine crisis”. Political and international scientific and research quarterly, 7(22), 181-210. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/en/Journal/pir/Article/1012264
Kertcher, Ch. & Course, D. (2024). “The practice of friendship balancing: Russia-Israel relations, 2015 to 2021”. Middle East Policy, 31(2), 67-82. https://doi.org/10.1111/mepo.12743
Kolesnikov, R. A. (2019). Relations between Russia and Israel (2008–2018). dissertation for the degree of candidate of historical sciences, Moscow: Lomonosov Moscow State University.
Koolaee, E. Kavianifar, P. & Abedi, A. (2018). “Change and continuity in the Russian mideast policy: motivations, achievements and challenges”. Political and International Approaches, 10(2), 123-152. [In Persian]. https://piaj.sbu.ac.ir/article_99747.html?lang=en
Kozhanov, N. (2017). “Russian foreign policy in the Middle East: new challenge for western interests?” In Meister, S. & Hamilton, D. (Eds.), The Russia File: Russia and the West in an Unordered World, Center for Transatlantic Relations, Washington DC, 101-125. https://archive.transatlanticrelations.org/wp-content/uploads/2018/01/Russia_File.pdf
Krasna, J. (2018). “Moscow on the Mediterranean: Russia and Israel’s Relationship”. The Foreign Policy Research Institute, https://www.fpri.org/wp-content/uploads/2018/06/krasna2018.pdf
 
Makhal, E. (2021). “The Russian foreign policy towards Israel in the post-communist period”. https://www.researchgate.net/publi”atio’/383851141_Title_The_Russian_foreign_policy_towards_Israel_in_’he_post-communist_period
Mamdova, N. (2008). “Economic relations between Iran and Russia”. In Sanai, M. & Karami, J. Iran-Russia relations, Tehran: Iras. 101-112. [In Persian].
Mamedov, R. (2021). “Russia: Towards a balance of interests in the Eastern Mediterranean”. In Talbot, V. (Ed.), The scramble for the Eastern Mediterranean: Energy and geopolitics. ISPI Report. https://www.ispionline.it/en/publication/scramble-eastern-mediterranean-energy-and-geopolitics-31250
Mohammadi, M. (2023). “Russia’s interests in relations with Israel after the Al-Aqsa storm”. International Center for Peace Studies. [In Persian]. https://peace-ipsc.org/fa
Moshirzadeh, H. (2009). Evolution in International Relations Theories. Tehran: Samt Publications. [In Persian].
Mousavi, S. H. & Naeni, A. (2019). “The expansion of Russia-Israel ties and its consequences on Iran's interests”. Political Quarterly, 49(2), 495-514. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jpq.2019.241131.1007128
Notte, H. & Lamson, J. (2024). “Iran-Russia defense cooperation: Current realities and future horizons”. James Martin Center for Nonproliferation Studies (CNS), https://nonproliferation.org/op61-iran-russia-defense-cooperation-current-realities-and-future-horizons/
Qavam, A. A. (2005). Principles of Foreign Policy and International Politics. Tehran: Samt Pub. [In Persian].
Qavam, A. A. (2009). International Relations, Theories and Approaches. Tehran: Samt Pub. [In Persian].
Rahmani, S. A. A.; Abolhasan shirazi, H. & Sanaei, A. (2022). “United States of America the strategies politicals of in Trump era compared with Obamas era to change the behavior or the regime change of Islamic Republic of Iran”. Soft Power Studies, 12(1), 83-106. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23225580.1401.12.1.1.6
Rostam jabri, S. & Imamjomehzadeh, S. J. (2017). “A study of Russia’s regionalist policy in the Middle East”. Political Sciences, 13(41), 129-155. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/en/Journal/psq/Article/1101667
Samoylov, Y. (2024). “Russia’s role in the Israeli-Iranian relations”. Journal of International Economic and Administrative Studies, 2(2), 88-103. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4294934
Sha'rbaf, J. & Jarast, H. (2020). “Russia-Israel relations in the light of Iran's regional role”. Foreign Relations, 11(4), 143-170. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085419.1398.11.4.6.7
Stroul, D. (2024). “Russian-Iranian Cooperation and Threats to U.S. Interests”. The Washington Institute for Near East Policy, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/russian-iranian-cooperation-and-threats-us-interests
Tasninews. (2024). “Pezeshlian's trip to Moscow; Signing of a comprehensive treaty and outlining the prospects for relations”. [In Persian]. https://tn.ai/3239842
Van Veen, E. & Touval, Y. (2024). “Israel against Iran: regional conflict scenarios in 2024”. https://www.clingendael.org/publication/israel-against-iran-regional-conflict-scenarios-2024

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 بهمن 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 15 اسفند 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار