تبیین مفهوم فراملی‌گرایی در روابط بین‌الملل از منظر نظریات همگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار روابط بین‌الملل، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

3 استادیار روابط بین‌الملل، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

با توسعۀ حاکمیت‌های ملی و ایدئولوژی‌های ملی‌گرایانه پس از عهدنامه‌های وستافالیا، شاهد میهن‌پرستی‌های افراطی، بیگانه‌ستیزی، برخوردها و منازعات بین ملت‌ها بودیم که اوج آن در وقوع دو جنگ جهانی اول و دوم بود. پس از آن نظریه‌پردازان مختلفی به‌دنبال کاهش اختلافات بین ملت‌ها و نزدیک ساختن آن‌ها به یکدیگر و دستیابی به راه‌حل‌هایی به‌منظور ایجاد همکاری‌ها و همگرایی بین واحدهای ملی پرداختند. در این بین نظریه‌پردازان همگرایی با طیف وسیعی از نظریه‌پردازی، نظریه‌های مختلفی را در زمینۀ وحدت و همگرایی سیاسی بین ملت‌ها ارائه کردند و به‌نوعی به‌سمت جامعۀ جدید و بزرگ‌تر فراملی حرکت کردند که نمونۀ بارز آن اتحادیۀ اروپاست. با این حال، عناصر اصلی این جامعۀ بزرگ‌تر و فرایند آن به‌وضوح در نظریات آنان بیان نشده است. از این‌رو محققان به‌دنبال پاسخ به این سؤال هستند که فراملی‌گرایی از منظر نظریات همگرایی دارای چه مفهوم، عناصر و روندی است. برای پاسخ به این سؤال، روش تحقیق تبیین‌گری انتخاب شده است. در این روش تحقیق، پس از تعیین پرسش دقیق، جمع‌آوری داده‌ها به روش اسنادی و کتابخانه‌ای از بین نظریات 28 نظریه‌پرداز همگرایی در طیف نظریات همگرایی، فدرالیسم، کنفدرالیسم، منطقه‌گرایی، نومنطقه‌گرایی، کارکردگرایی، نوکارکردگرایی و پساکارکردگرایی صورت پذیرفته است. در ادامه به روش تحلیل محتوا و تحلیل مضمون، استخراج مؤلفه‌ها صورت گرفته و سپس به نظام‌مند کردن و ترکیب آن‌ها پرداخته شده است. در نگارش نهایی پاسخ به سؤال اصلی تهیه شده است. در این تحقیق مشخص شده که فراملی‌گرایی از منظر نظریه‌پردازان همگرایی دارای نُه عنصر است: شناخت، نظام ارزشی، اهداف، ارادۀ سیاسی، تعاملات، حاکمیت فراملی، جامعۀ فراملی، کارامدی و وفاداری. این‌ها در روندی چرخشی به‌صورت تدریجی، گام‌به‌گام، فزاینده و خودتقویت‌کننده ادامه خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


منابع
بزرگمهری، مجید. (1385). «نظریه‌پردازی در همگرایی اروپایی، گذر از نظریات فراگیر به نظریات بخشی»؛ مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 73، 87-114. https://jflps.ut.ac.ir/article_25164.html
بیلیس، جان؛ و همکاران. (1388). جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین. جلد دوم، ترجمۀ ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، تهران: انتشارات مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، چاپ دوم.
تاگور، رابیندرانات. (1395). ملی‌گرایی. ترجمۀ بنفشه جعفر، تهران: روزگار نو، چاپ اول.
حاتمی‌نیا، اصغر؛ ترابی، محمد؛ حیدرپور، ماشالله. (1400). «ارزیابی سیاست‌گذاری محیط‌زیستی در جنوب ایران (منطقۀ خلیج‌فارس) بر اساس نظریۀ همگرایی منطقه‌ای کارل دویچ»؛ رهیافت انقلاب اسلامی، 15(55)، 159-176. https://www.rahyaftjournal.ir/article_138865.html
دئورتی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت. (1388). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل. ترجمۀ وحید بزرگی و علی‌رضا طیب، تهران: قومس، چاپ پنجم.
رادگودرزی، معصومه. (1395). «روابط استراتژیک اسرائیل و آذربایجان: بنیادها و الزامات»؛ سیاست جهانی، 5(3)، 185-218. https://interpolitics.guilan.ac.ir/article_1986_0.html
روحی دهبنه، مجید. (1393). «مفهوم‌سازی همگرایی و منطقه‌گرایی در روابط بین‌الملل از منظر سازه‌انگاری (مطالعۀ موردی: اتحادیۀ اروپا)»؛ پژوهش‌های بین‌الملل، 4(13)، 1-27. https://www.iisajournals.ir/article_41966.html
زرگر، علی‌رضا، پازوکیان، اسدالله. (1400). «تحلیل واگرایی در سازمان همکاری اسلامی بر اساس نظریۀ کانتوری و اشپیگل با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، دولت‌پژوهی ایران معاصر، 7(1)، 115-138. https://journals.ihu.ac.ir/article_206553.html
سرخیل، بهنام. (1397). «تحقق منطقه‌گرایی نوین در آفریقا از منظر سازه‌انگاری»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 8(30)، 197-222. https://www.iisajournals.ir/article_91451.html
سیف‌زاده، سیدحسین. (1385). اصول روابط بین‌الملل (الف و ب). تهران: نشر میزان، چاپ پنجم.
سیف‌زاده، سیدحسین. (1387). نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل، مبانی و قالب‌های فکری. تهران: سمت.
سیموئلز، وارن جی؛ مِدِما، استیون جی. (1393). تاریخ اندیشه اقتصادی، از ارسطو تا جان استوارت میل. ترجمۀ محمدحسین وقار، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
قاسمی، یارمحمد؛ هاشمی، علی. (1398). «انجام پژوهش به روش تحلیل تماتیک: راهنمای عملی و گام‌به‌گام برای یادگیری و آموزش (مورد مطالعه: مصرف موسیقی دانشجویان کارشناسی‌ارشد دانشگاه ایلام)»، فرهنگ ایلام، 20(64-65)، 7-33. https://www.farhangeilam.ir/article_106790.html
قوام، عبدالعلی. (1388). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: سمت، چاپ پانزدهم.
قوام، عبدالعلی. (1388). روابط بین‌الملل، نظریه‌ها و رویکردها. تهران: سمت، چاپ سوم.
کریمی، محمود. (1389). «نظریه‌های همگرایی در روابط بین‌الملل؛ شیوه‌ای برای حل‌وفصل درگیری‌های منطقه‌ای و بین‌الملل»، روزنامۀ رسالت، سه‌شنبه 22 تیر 1389، شمارۀ 7031، صفحۀ 26، https://www.magiran.com/article/2119012
کولایی، الهه. (1379). «تحول در نظریه‌های همگرایی». مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 48(778)، 155-194. https://jflps.ut.ac.ir/article_12370.html
گریفیتس، مارتین؛ اوکلاگان، تری. (1388). مفاهیم کلیدی روابط بین‌الملل. تهران: نشر میزان، چاپ اول.
متین، کرمان، (2721). «کنفدرالیسم دموکراتیک و کثرت جوامع، نقدی مشفقانه بر نظریۀ دولت عبدالله اوجلان»؛ ترجمۀ ئاسوئه‌رده‌لان، گوقاریکی شیکارانۀ کومه‌لایه‌تی-سیاسییه، ژماره 59-60، سالی بیست‌وسیهه‌م، به‌هار و هاوینی 2721، 384-403. https://govartishk.com/?p=11581
مختاری، مجید؛ آدمی، علی. (1396). «الزامات اقتصادی توسعۀ روابط ایران و عمان»؛ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 1(23)، 207-232. https://www.iisajournals.ir/article_53580.html
مردیها، مرتضی. (1395). «معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی»؛ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 8(32)، 79-104. https://doi.org/10.22035/isih.2016.242
مشیرزاده، حمیرا. (1390). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: سمت، چاپ ششم.
نیومن، ویلیام لاورنس. (1389). شیوه‌های پژوهش اجتماعی؛ رویکردهای کیفی و کمی. ترجمۀ حسن دانائی‌فرد و سید حسین کاظمی، تهران: مؤسسۀ کتاب مهربان نشر، چاپ سوم.
هی‌وود، اندرو. (1395). مفاهیم کلیدی در علم سیاست. ترجمۀ حسن سعیدکلاهی و عباس کاردان، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
References
Adler, E. & Barnett, M. (1998). Security Communities. United Kingdom, Cambridge: University of Cambridge Press.
Baylis, J.; Smith, S. & Owens, P. (2008). The globalization of world politics: An introduction to international relations (Vol. 2). Translated by Rahchamani A. et al., Tehran: Abrar Moaser Cultural Institute. [In Persian].
Bozorgmehri, M. (2006). "Theorizing on European integration from grand to partial theories". Law & Political science, 73, 87-114. [In Persian]. https://jflps.ut.ac.ir/article_25164.html?lang=en
De Brouwer, J. L. (2024). "Transnationalim: A new way of thinking about migration". Egmont Institute, Retrieved May 15, 2025. from https://www.egmontinstitute.be/transnationalism-a-new-way-of-thinking-about-migration
Dougherty, J. E. & Pfaltzgraff, R. L. (2009). Contending theories of international relations. Translated by Bozorgi, V. & Tayyeb, A., Tehran: Qomes Publishing. [In Persian].
Etzioni, A. & Hudson, K. (2017). "Amitai Etzioni retrospective". Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3066067
European regional Development Fund. (no date). Community Building Strategy – West – Overijssel. Interreg North Sea Region Catch. https://northsearegion.eu/media/23164/community-building-strategy.pdf
Ghavam, A. (2009). International relations: Theories and approaches. Tehran: Samt Pub. [In Persian].
Ghavam, A. (2009). Principles of foreign policy and international politics. Tehran: Samt. [In Persian].
Griffiths, M., & O'Callaghan, T. (2009). Key concepts in international relations. Translated by Saeedkollahi, H. & Kardan, A., Tehran: Mizan Publishing. [In Persian].
Hashemi, A. & Ghasemi, Y. (2020). "Doing a research by thematic analysis: A practical, step-by-step guide for learning and teaching (Case study: music usage of M.A. students at Ilam University). A Scientific Journal of Ilam Culture, 20(64.65), 7-33. [In Persian]. https://www.farhangeilam.ir/article_106790.html?lang=en
Heywood, A. (2016). Key concepts in politics. Translated by Saeedkollahi, H. & Kardan, A., Tehran: Elmi va Farhangi Publishing. [In Persian].
Holzinger, K. & Knill, C. (2008). "Theoretical framework: Causal factors & Convergence expectations". In: Environmental Policy Convergence in Europe, The Impact of International Institutions and Trade. (pp 30- 63), Cambridge: University Press.
Karimi, M. (2010, July 13). "Theories of convergence in international relations; A method for resolving regional and international conflicts". Resalat Newspaper, (7031), 26. [In Persian]. https://www.magiran.com/article/2119012
Kasun, G. S. (2017). Transnationalism: Competing Definitions, Individual Agency in an Age of Globalization & Research Trends. Georgia State University, Middle & Secondary Education Faculty Publications.
Koolaee, E. (2000). "Transformation in convergence theories". Journal of the Faculty of Law and Political Science, 48(778), 155–194. [In Persian]. https://jflps.ut.ac.ir/article_12370.html
Leuffen, D.; Rittberger, B. & Schimmelfennig, F. (2022). Intergration & differentiation in the Eropean Union, theory & policies. Chapter 5: Post-functionalism, https://www.researchgate.net/publication/357505235_Postfunctionalism
Mardiha, M. (2021). "Meaning and foundation of scientific explanation". Interdisciplinary Studies in the Humanities, 8(4), 79-104. [In Persian]. https://doi.org/10.22035/isih.2016.242
McEwan, C. (no data). Transnationalism. https://www.blackwellpublishing.com/content/bpl
Metin, K. (2021). "Democratic confederalism and the plurality of societies: A compassionate critique of Abdullah Öcalan's theory of the state". Translated by Ardalan, A., Govarîtişk, 23(59–60), 384-403. [In Persian]. https://govartishk.com/?p=11581
Mokhtari, M. & Adami, A. (2017). "Economic requirements for the development of Oman-Iran relations". International Relations Researches, 7(23), 207-232. [In Persian].  https://www.iisajournals.ir/article_53580.html?lang=en
Moshirzadeh, H. (2011). Evolution in international relations theories. Tehran: Samt Pub. [In Persian].
Munro, G. (2015). “Transnationalism, A Review of the Literature”. Studies on National Movements, 1-36.
Neuman, W. L. (2010). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches. Translated by Danaeefard, H. & Kazemi, S. H., Tehran: Mehraban Book Institute. [In Persian].
Nye, J. S. & Keohane, R. O. (1971). “Transnational Relations and World Politics: A Conclusion”. International Organization, 25(3), 721-748.
Radgoudarzi, M. (2016). "Strategic relations between Israel and Azerbaijan: Foundations and requirements". Global Politics, 5(3), 185–218. [In Persian]. https://interpolitics.guilan.ac.ir/article_1986_0.html
Rohi dehbane, M. (2014). "Conceptualization of integration and regionalism in international relations from constructivist perspective: European Union". International Relations Researches, 4(13), 122-155. [In Persian]. https://www.iisajournals.ir/article_41966.html?lang=en
Rumford, C. (2009). The Sage Handbook of European Studies. London, Sage, Retrieved May 15, 2025, from https://www.researchgate.net/publication/293770634_Nationalism_and_transnationalism
Samuels, W. J. & Medema, S. G. (2014). History of economic thought: From Aristotle to John Stuart Mill. Translated by Vaghar, M. H., Tehran: Nashr-e Markaz. [In Persian].
Sarkheil, B. (2019). "The realization of modern regionalism in Africa in terms of constructivism". International Relations Researches, 8(4), 197-222. [In Persian]. https://www.iisajournals.ir/article_91451.html?lang=en
Sawal, J. N.; Zaman, U. & Fatima, N. (2023). “Power Transition, Neo Regionalism & Neo Functionalism: nraveling the Power Dynamics in BRICS”. Global International Relations Review, VI(II), 62-71. http://dx.doi.org/10.31703/girr.2023(VI-II).07
Seifzadeh, S. H. (2006). Principles of international relations (Parts A & B). Tehran: Mizan Publishing. [In Persian].
Seifzadeh, S. H. (2008). Theorizing in international relations: Foundations and intellectual frameworks. Tehran: Samt Publishing. [In Persian].
Tagore, R. (2016). Nationalism. Translated by Jafar, B., Tehran: Rozegar-e No Publishing. [In Persian].
Torabi, M.; Hataminia, A. & Haidarpour, M. (2021). "Evaluation of environmental policy in southern Iran (Persian Gulf region) based on Karl Deutsch regional theory of convergence". The Islamic Revolution Approach, 15(55), 159-176. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20083777.1400.15.55.9.2
Vertovec, S. (2009). Transnationalism. USA and Canada, Routledge, First Published.
Zargar, A. R. & Pazokian, A. (2021). "An analysis of divergences in the Organization of Islamic Cooperation (OIC) on the basis of Cantori & Spiegel’s theory with emphasis on the Islamic Republic of Iran". State Studies of Contemporary Iran, 7(1), 115–138. [In Persian]. https://journals.ihu.ac.ir/article_206553.html