تحلیل چالش‌های زیست‌محیطی ایران براساس نظریه حوزه عمومی هابرماس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی.دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانشیارگروه علوم سیاسی وروابط بین الملل دانشکده علوم اجتماعی .دانشگاه رازی کرمانشاه

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی.دانشکده علوم اجتماعی.دانشگاه رازی کرمانشاه

10.22126/mps.2025.12131.1059

چکیده

بحران‌های زیست‌محیطی ازجمله کمبود منابع آب،آلودگی هوا،فرسایش خاک و پدیده ریز گردها، و فرونشست زمین ازجمله چالش‌های اساسی توسعه پایدار در ایران به شمار می‌روند این مسائل نه‌تنها زیست‌بوم طبیعی کشور را تهدید می‌کنند،بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی،امنیت اجتماعی و کیفیت زندگی شهروندان داشته‌اند. اگرچه عوامل طبیعی مانند خشک‌سالی و تغییرات اقلیمی درشدت این بحران‌ها نقش دارند، اما بخش عمده‌ای از آن‌ها ریشه در ضعف ساختاری نظام مدیریت منابع طبیعی، نبود شفافیت در سیاست‌گذاری‌ها و غیبت سازوکارهای مشارکت جمعی دارد.ظهور جنبش‌های زیست‌محیطی در اوایل دهه 1960 پاسخی به نگرانی‌های جهانی درباره تخریب منابع طبیعی، افزایش آلودگی و رشد مصرف‌گرایی بود. این جنبش‌ها در دهه‌های بعدی شتاب بیشتری گرفتند زیرا کسب اطلاعات محیط‌زیستی اولین گام درراه پایداری محیط و اساساً شرط بقای آینده بشریت است درک اصول شناخت محیط‌زیست وزندگی براساس آن‌ها،بستر افزایش مطالبات عمومی برای حفاظت از محیط‌زیست را فراهم می‌کند این پژوهش با تکیه‌بر نظریه حوزه عمومی هابرماس و رویکرد توصیفی-تحلیلی، تلاش می‌کند تا نقش نهادهای اجتماعی،رسانه‌ها،دانشگاه‌ها و فعالان مدنی را در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی ایران بررسی ‌کند. نظریه حوزه عمومی، امکان تحلیل رابطه بین ساختارهای قدرت رسمی و اشکال مشارکت مردمی را فراهم می‌سازد و بر اهمیت گفتمان عقلانی در تصمیم سازی تأکید دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که عدم شکل‌گیری حوزه عمومی مستقل وگفت وگو محوروضعف در مشارکت عقلانی شهروندان موجب کاهش اثرگذاری اجتماعی در حوزه محیط‌زیست شده است .در نهایت، این پژوهش بر لزوم بازسازی حوزه عمومی، تقویت نهادهای مدنی، دسترسی آزاد به اطلاعات و شکل گیری اراده جمعی آگاهانه در جامعه تأکید دارد

کلیدواژه‌ها