گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
10.22126/mps.2025.12742.1090
چکیده
بغداد در دوران عباسی بهعنوان پایتخت خلافت، نقشی بیبدیل در جهان اسلام ایفا میکرد. این شهر نه تنها مرکز سیاسی و اداری خلافت بود، بلکه به واسطه جایگاه اقتصادی و فرهنگی ، مسیرهای تجاری گسترده و تجمع علما و دانشمندان، به کانون علمی، فرهنگی و مذهبی جهان اسلام تبدیل شد. اهمیت بغداد در این دوره، ناشی از همزمانی سیاستگذاری دقیق، مهندسی شهری پیشرفته و بهرهگیری از نمادسازی مذهبی و معماری نمادین بود که مشروعیت خلافت عباسی را تقویت میکرد. این مقاله با تمرکز بر همافزایی سه محور کلیدی—سیاست مکان، معماری و روایت دینی—نشان میدهد که چگونه انتخاب موقعیت جغرافیایی بغداد، طراحی شهری و شبکههای روایتسازی مذهبی با هم در تثبیت پایتخت عباسی نقش داشتند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی چگونگی نقش انتخاب موقعیت جغرافیایی، طراحی شهری و روایتسازی دینی در تثبیت جایگاه بغداد بهعنوان پایتخت و مرکز مشروعیت عباسی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که انتخاب دجله بهعنوان محور شهر، و ایجاد مسیرهای تجاری به شرق و غرب، طراحی هسته مرکزی شامل مسجد جامع و قصر خلافت و نمادهای معماری همچون قبه سبز و بهرهگیری از احادیث منسوب به پیامبر و امام علی(ع)، همگی در تقویت مشروعیت سیاسی، دینی و اقتصادی بغداد نقش داشتند. این ترکیب هوشمندانه نشان میدهد که بغداد نه صرفاً محصول ویژگیهای طبیعی یا اقتصادی، بلکه نتیجه برنامهریزی هدفمند حکومتی و نمادگرایی فرهنگی-مذهبی بود. روش تحقیق این مطالعه، تاریخی-تحلیلی و مبتنی بر منابع دست اول و متأخر شامل متون جغرافیایی، تاریخی و حدیثی است و با بررسی تطبیقی دادهها، الگوهای تصمیمگیری و نمادسازی عباسیان را بازسازی میکند.
صادقی, فرید, زرگری نژاد, غلامحسین, & فروزش, سینا. (1404). تقدسبخشی به بغداد: از سیاستهای نمادین تا معماری قدرت و احادیث جعلی. مطالعات سیاسی بین النهرین, 4(3), -. doi: 10.22126/mps.2025.12742.1090
MLA
فرید صادقی; غلامحسین زرگری نژاد; سینا فروزش. "تقدسبخشی به بغداد: از سیاستهای نمادین تا معماری قدرت و احادیث جعلی". مطالعات سیاسی بین النهرین, 4, 3, 1404, -. doi: 10.22126/mps.2025.12742.1090
HARVARD
صادقی, فرید, زرگری نژاد, غلامحسین, فروزش, سینا. (1404). 'تقدسبخشی به بغداد: از سیاستهای نمادین تا معماری قدرت و احادیث جعلی', مطالعات سیاسی بین النهرین, 4(3), pp. -. doi: 10.22126/mps.2025.12742.1090
VANCOUVER
صادقی, فرید, زرگری نژاد, غلامحسین, فروزش, سینا. تقدسبخشی به بغداد: از سیاستهای نمادین تا معماری قدرت و احادیث جعلی. مطالعات سیاسی بین النهرین, 1404; 4(3): -. doi: 10.22126/mps.2025.12742.1090
)