ترکیه و هیدروهژمون‌گرایی در خاورمیانه؛ راهبردی برای نظم‌سازی منطقه‌ای در ژئوپلیتیک بین‌النهرین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی،دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

اهمیت پژوهش: موقعیت ژئوپلیتیکی ترکیه در منطقة خاورمیانه به‎‌عنوان کشور بالادستی و برخوردار از منابع آبی دجله و فرات باعث شده است تا ترکیه به‎‌منزلة یک دولت - کنش‎‌گر فعّال از این منابع آبی به‎‌مثابة ابزاری سیاسی - امنیتی درراستای گذار به یک قدرت مرکزی در منطقه استفاده کند. سیاست آبی ترکیه که به‎‌نوعی نشانة تقابلی با ساختار و نظم فعلی خاورمیانه است و درصدد است تا با شناسایی بحران آیندة منطقه یعنی آب، بر قدرت منطقه‌ای خود بیفزاید و به‎‌طور کلّی به‎‌دنبال نظم‌سازی منطقه‌ای و مدیریت آن است تا خود را به هاب منطقه‌ای و بازیگر شمارة یک در خاورمیانه تبدیل کند. نوشتار پیش رو درصدد است با روشی توصیفی - تحلیلی و بهره‌گیری از مدل بلوغ تقابل، ‌به این پرسش پاسخ دهد که ترکیه با چه ابزار و مؤلّفه‎‌ای درصدد نظم‌سازی مخاطره‎‌آمیز در خاورمیانه است؟ فرضیة اصلی این است که ترکیه با عطف و تأکید بر مسئلة هیدروپلیتیک و در قالب راهبرد هیدروهژمون‌گرایی به‎‌دنبال نظم‎‌سازی در خاورمیانه و تبدیل‎‌شدن به قدرت مرکزی در این بستر ژئوپلیتیکی است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که کنش آبی ترکیه ابزاری برای نظم‌سازی منطقه‌ای، کسب جایگاه برتر، گذار از یک قدرت منطقه‌ای به قدرت مرکزی است.

کلیدواژه‌ها


پورابراهیم، ناصر (1393)، «سیاست‎‌های جدید ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامة سیاست خارجی، دورة 28، شمارة 1، 127-148.
رشیدی، شادی (1398)، اهداف راهبردی هیدروهژمونی ترکیه و پیامد‎‌های امنیتی – زیست محیطی آن بر کشور‎‌های همجوار، پایان‎‌نامة کارشناسی ارشد، تهران.
زارع­زاده ابرقویی، رسول (1400)، «رویکرد جامعه شناسانه به امنیت سازی»، فصلنامة آفاق امنیت، دورة 14، شمارة 52، 5-34.
قاسمی، فرهاد (1399)، نظریة پیچیدگی آشوب و جنگ در روابط بین‎‌الملل، تهران: دانشگاه تهران.
ناصحی، محمد؛ گودرزی، مهناز (1399). «پروژه سد سازی ترکیه؛ تهدیدات امنیتی برای غرب آسیا و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامة روابط خارجی، دورة 12، شمارة 1، 103-129.
References
Acharya, A. (2007) the emerging regional architecture of World Politics, World Politics, 59, pp. 629-652.
Acharya, A. (2014), The End of American World Order, Polity press.
Armitage, D & Plummer, R. (2019) Adaptive Capacity and Environmental Governance, Springer.
Baldwin, R. (2018) Multilateraling Regionalism: Spaghetti Bowls as Building Bloc on the Path to Global Free Trade, World Economy29, 1451-1518.
‌Behnassi, M. & McGlade, K. (2017), Environmental Change and Human Security in Africa and The Middle East, Springer.
Best, B. & Others (2019) the SAGH Handbook of Frankfurt School Critical Theory, SAGH Publications Ltd.
Brauch, H. G. (2014) Ulrich Beck: Pioneer in Cosmopolitan Sociology and Risk Society, Springer.
Bronner, S. (2017) Critical Theory: A very short introduction, Oxford University Press.
Buzan, B. & Hansen, L. (2009). The Evolution of international Security Studies, Cambridge, Cambridge University Press.
Cavelty, M. & Balzaeq, T. (2017) Routledge Handbook of Security Studies, Routledge.
Clarke, M. & Others (2022) the Palgrave Handbook of National Security. Palgrave Macmillan.
Collins, A. (2016). Contemporary Security Studies, Oxford University Press
Conker, A. & Hussein, H. (2019) Hydraulic mission at home, Hydraulic mission abroad? Examining Turkey’s Regional: Pax-Aquarum and its Limits. Sustainability. 11(1). Pp.1-20.
Conker, A. (2018) Understanding Turkish water nationalism and its role in the historical hydraulic development of Turkey, Journal of Nationalism and Ethnicity, http://doi.org/10.1080/00905992.2018.1473352.
Delgado, R. & Stefan, J. (2017) Critical Race Theory: An introduction, New York University Press.
Eren, A. (2018) Transformation of the water-energy nexus in Turkey: Re-imagining hydroelectricity infrastructure, Energy Research & Social Science, Vol. 21. Pp. 22-31.
Fritsch, O. & Benson, D. (2020) Governing Integrated Water Resources Management (Mutual Leering and Policy Transfer), MDPI.
Garzon Pereira, J. (2017) hierarchical regional orders: an Analytical Framework. Journal of Policy Modeling, Vol.36, pp. 1-22.
Hewitt, K. Nephew, R. (2020) The Revolution and Washington’s Reliance on Economic Pressure Washington D.C: Braking’s Institution Press.
Hinnebusch, R. & Gani, J. (2020) the Routledge Handbook to the Middle East and North African State and States System. Routledge.
Kankal, M. & Others, (2016) Status of hydropower and water resources in southeastern Anatolia Project (GAP) of Turkey, Energy Reports, doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.egyr.2016.05.003.
Kibaroglu, A. & Others (2014) Turkey’s Water Policy, Springer.  
Koch, B. & Others (2019) Regional Security in Middle East (Sectors, Variables and Issues), Bristol, England.
Molokwane, P. E. & Dlamin, T. T. C. (2020) National Water Security Framework for Southern African;http://www.nationalPlanningcommission.org.za/assets/Dacuments/nation%20water%20security%20Frmework%20Extended.pdf.
Olawuyi, D. S. (2022). Climate Change Law and Policy in the Middle East and North Africa Region, Routledge.
Salman, M. A. (2015) Entry into Force of the UN Water Courses Convention: why should it matter? International Journal of water Resources Development, Vol. 30. Pp. 4-16.
Schovin, S. (2016). The Geopolitics of Regional Power: Geography, Economics and Politician Southern African. Routledge.
Sorensen, M. & Christensen, A. (2012) Ulrich Beck: An introduction to the Theory of Second Modernity and the Risk Society, England & New York: Routledge.
Wang, J. & others (2021). Changing Lengths of the Four Seasons by Global warming: http://agupubs.onlineLibrary.wiley.com/doi.epdf/10.1029.2020GL091753,19Feb.
Warner, J. & Zeitoun, M. (2008) international Relations Theory and Waterdomix: A response to Furling’s Troubled waters, hedrohegemony and water relation. Political geography 27, pp.802-810.
Wehner, L. (2017) Emerging Power in Foreign Policy, Oxford Research. Encyclopedia, World Politics.
Zartman, W. (2008). Ripeness: The Importance of Timing in Negotiation and Conflict Resolution, E-International Relation, December 8, at: http://www.eir.info/2008/12/20/ripeness-the-importance-of-timing-in-nagotiation-and-conflict-resolution/