رویکردهای احزاب اسلامی اقلیم کردستان عراق: فرصت‌ها و تهدیدهای پیشاروی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تسوج، ارومیه، ایران.

چکیده

هم‌جواری اقلیم کردستان عراق با ایران و همچنین تحوّلات سیاسی-امنیتی منطقة غرب آسیا توجّه هر‎‎چه بیشتر جمهوری اسلامی ایران را به این اقلیم معطوف نموده است. ماهیت اسلامی نظام حکومتی ایران و ارتباط با برخی نهضت‎ها و گروه‎های اسلامی در قالب روابط با گروه‌های فروملّی، موجب برجسته‎شدن نقش و کنش‎گری احزاب اسلامی کردستان شده است. مؤلّفه‌هایی همچون نقش احزاب اسلامی در ساختار سیاسی اقلیم کردستان، تعداد کرسی‎های آن‎ها در مجلس محلّی و همچنین عمیق‎بودن ریشه‎‎ها و گرایش‌های مذهبی اسلامی در بین عموم مردم این منطقه، ضرورت برقراری رابطه‎‎ با این احزاب را مطرح می‌سازد؛ امّا در این میان نگرانی به‎سبب رابطة گروه‌های اسلامی اقلیم با اخوان المسلمین و همچنین نسبت فکری و سلیقه‌ای با گروه‎های سلفی و تکفیری امکان همکاری جمهوری اسلامی ایران با آن‎ها را تحت‌الشّعاع قرار می‌دهد؛ از این رو بررسی رویکردهای این احزاب به گروه‌های رقیب و متخاصم جمهوری اسلامی ایران همچون گروه‌های سلفی و تکفیری و همچنین تحلیل نوع نگاهشان به جمهوری اسلامی ایران می‌تواند هم‌زمان به شناسایی تهدیدها و فرصت‌های ناشی از آن‌ها برای نظام سیاسی ایران منجر شود. نوشتار پیش رو رویکردهای سیاسی احزاب اسلامی را در اقلیم کردستان عراق و فرصت‌ها و تهدیدات فراروی ایران را بررسی کرده است و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، مواضع رسمی و غیر رسمی این احزاب و همچنین مصاحبه با برخی از اعضای برجستة سه حزب اسلامی کردستان شامل جنبش اسلامی و اتّحاد اسلامی و جماعت عدالت (اسلامی) به‌صورت ترکیبی و روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مفاهیم و چارچوب نظری مکتب کپنهاگ نگارش یافته است. نتایج برآمده از تحلیل کنش‌های گفتاری، رویکرد به امنیتی دیدن مسائل و همچنین فرایند تهدیدزایی ازسوی احزاب اسلامی اقلیم کردستان عراق در چارچوب مکتب کپنهاگ نشان‎گر این است که درصورت تقویت این احزاب، فرصت‌ها و تهدیدهای توأمان امنیتی پیشاروی جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد و تنگنا (معمّابودگی) امنیتی در این حوزه، وجود راهکارها و راهبردهایی به‎منظور کاهش تهدیدها برای ایران ضروری می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


احمدی، حمید (1390)، سیر تحوّل جنبشهای اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق.
احمدی، کوروش (1384)، ضعف انسجام اجتماعی-سیاسی و مشکلات ژئوپلیتیک در عراق؛ عراق پس از سقوط بغداد، تهران: وزارت امور خارجه.
ازغندی، علیرضا (1389)، چارچوبها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس.
اسپوزیتو، جان، ال (1386)، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمه: مدیرشانه‎چی، محسن، چاپ اول، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
اسماعیل، عمر، دفتر سیاسی حزب اتحاد اسلامی کردستان، اربیل، مصاحبه 20 مهرماه 1393.
بوزان، باری (1379)، آشنایی با مکتب کپنهاک در حوزه مطالعات امنیتی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سوم، شماره سوم، پاییز.
پروگرام و پیره‎وی ناوخو بزووتنه‎وه‎ی ئیسلامی له کوردستان/عیراق، کونگه ره 2.
پروگرام و پیره‎وی ناوخو کومه‎لی ئیسلامیی کوردستان/عیراق، کونگه ره 6.
پروگرام و پیره‎وی ناوخو یه‎کگرتووی ئیسلامی کوردستان، کونگه ره 3.
حافظ­نیا، محمدرضا (1385) «تأثیر خودگردانی کردهای شمال عراق بر کشورهای همسایه»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 21، شمارة 4.
حق‎پناه، جعفر (1387)،  کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‎المللی ابرار معاصر تهران.
خبرگزاری کرد پرس، کدمطلب:608704، 3/6/1393. قابل دسترسی در: http://kurdpress.ir/Fa/NSite/FullStory /News/?Id=68704#Title
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1394)، نظریه‌ها و فرانظریهها در روابط بین‌الملل، تهران: نشر مخاطب.
عبدالخالق، مسعود (2014)، ناسنامهی حزبه کوردستانیهکان، هولیر: کیتابخانة حاجی قادری کویی.
عبدالله خانی، علی (1383)، نظریه‌های امنیت، تهران: مؤسسه ابرار معاصر.
علی، هادی (2004)، یهکگرتووی ئیسلامی کوردستان له دهیهمین سالیادی راگهیاندنیدا، هولیر: یه‎کگرتووی ئیسلامی کوردستان.
علی، هادی، منزل شخصی وی در اربیل، مصاحبه 21 مهرماه 1393.
قوام، عبدالعلی (1393)، کاربرد نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: دنیای اقتصاد.
کانال تلویزیونی روداوو، مصاحبه با علی باپیر، 2014/8/7.
محمدی، حمیدرضا؛ خالدی، حسین؛ سلیم‎نژاد ندیمه، (1389) «خودگردانی شمال عراق و تأثیرات قوم‎گرایانه پیرامونی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 6، شماره 1.
مشیرزاده، حمیرا (1389)، تحوّل در نظریه‌های روابط بین‌الملل، چاپ پنجم، تهران: سمت.
ورته، عبدالله، دفتر سیاسی حزب جنبش اسلامی در کردستان عراق، مصاحبه،22 مهرماه 1393.
ویسی، دلاور (1389)، تأثیر انقلاب اسلامی بر ظهور جنبشهای اسلامگرا در کردستان عراق، پایان‎نامة کارشناسی­ارشد علوم سیاسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
هوشیاری هه‎لبژاردن، بلاوکراوه‎یه‎کی کومه‎لی ئیسلامیی کوردستانی عیراق، ص 12.
References
Kelly, R. E (2007), Security Theory in the "New Regionalism", International Studies Review, Published by Blackwell Publishing.
Miller, B. (2005), When and How Regions Become Peaceful: Potential Theoretical Pathways to Peace, Published by Blackwell Publishing.