سخن سردبیر

سخن سردبیر

چکیده

بین‎ النهرین (Mesopotamia) گهوارة تمدّن بشری، به ضرورت این جایگاه رفیع می‎ بایستی مرکز ثقل مطالعات وسیع دانشگاهی معطوف به غرب آسیا قرار گیرد. به‎ دلایل بسیاری که شاید مهم‎ ترین آن را بتوان کاستی ادراکی در اینکه فهم جغرافیای پیرامونی برای هر کشوری کلید قرارگرفتن در جایگاه معظّم منطقه ‎ای و پرستیژ سیستمی است، توجّه مستقل مطالعاتی به حوزة بین‎ النهرین اعتبار لازم را کسب نکرده است. منطقه بین دو رودخانة دجله و فرات که اقتصاد کشاورزی برای اولین‎ بار در آنجا پیاده شد، زبان در جایگاه حیات‎ دهندة تعامل کلامی میان انسان‎ ها در گسترة آن پا گرفت و تلاش اولیة بشری برای بهره ‎برداری از طبیعت در شکل تکنولوژی مبتنی بر گاوآهن و چرخ را به صحنه آورد، الزام توجّه پژوهشی به این جغرافیا را بیش از پیش حیاتی جلوه می‎ دهد.
     سیستم رودخانه ای دجله و فرات که بزرگ ‎ترین در غرب آسیا به ‎شمار می‎ رود از مبدأ خود کوه های شرق ترکیه به سوی سوریه جریان می ‎یابد و درنهایت شمال و مرکز عراق را سیراب می سازد. در طول مسیر، رودخانه های فرعی فراوانی به آن می‌پیوندند که‌مهم ‎ترین آن‎ها از کوه های زاگرس در ایران سرچشمه می ‎گیرند. کشورهای ایران، ترکیه، عراق، سوریه و کویت که جغرافیای بین ‎النهرین در شمال هلال حاصل خیز را دربر می گیرند، به علّت های فراوانی این وجاهت را متجلّی می سازند که اولویت مطالعاتی بیابند. معادلات منطقه ای، الزامات بین المللی و شاید از همه مهم ‎تر، تأثیرگذاری متقابل مؤلّفه های شکل ‎دهندة حیات در داخل این کشورها در ابعاد مختلف آن بر یکدیگر، این نیاز را برای دانش ‎پژوهان ایرانی به‌وجود می آورد که وقوفی عمیق ‎تر و بینشی بسیط‎ تر نسبت به کشورهای این حوزه درراستای هیبت بخشیدن به تحلیل ها در قلمرو چرایی کیفیت جوهرة تعاملات میان کشورهای این حوزه و تأثیر آن بر چینه ‎بندی های منطقه ای و صف آرایی های سیستمی به‌دست آورند.
فصلنامة بین النهرین در جهت مأموریت خود برای تحقّق نکات مطرح ‎شده، به چندین محور بنیادی توجّه فراوان مبذول می دارد. لازم است حوزة بین النهرین در چارچوبی چندوجهی بررسی شود، بدین معنا که عوامل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، محیط ‎زیستی و نظامی که معیّن کنندة ماهیت روابط بین بازیگری در منطقه هستند، محوریت یابند. به ‎طور کلّی مطالعات معطوف به بین النهرین می بایستی به مثابة یک حوزة پژوهشی در قوارة چندسطحی دنبال شود. این بدان ‎معناست که سطوح خرد و کلان نیازمند توجّه فراوان هستند. درنظرگرفتن الگوهای شخصیتی تصمیم گیرندگان (سطح فردی)، ساختار حکومتی (سطح ملّی) و سلسله‌مراتب بین المللی (سطح سیستمی) به ضرورت تأمین کنندة این نیاز هستند.
     درنهایت اینکه نگاه چندرشته ای به گسترة مطالعاتی حوزة بین النهرین، باید نقطة آغازین قلمداد گردد. این بدان معناست که توجّه به رشته های علوم انسانی به مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل که ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، برای دست یافتن به یک درک مبسوط در حوزة مطالعاتی بین‌النهرین بسیار کلیدی به ‎شمار می‌روند. این امید فراوان وجود دارد که نشریة بین النهرین باکمک دانش ‎پژوهان فرهیخته مأموریتی را که برای خود تعریف کرده است، در بهترین شکل ممکن به انجام برساند.